“Μεγάλος/η να γίνεις με άσπρα μαλλιά!” Τώρα αυτό είναι απαραίτητο;

Πού οφείλεται το χρώμα των μαλλιών μας; 

Το χρώμα των μαλλιών μας εξαρτάται από την ποσότητα και τον τύπο μελανίνης που παράγεται από τα μελανοκύτταρα (η διαδικασία παραγωγής μελανίνης από τα μελανοκύτταρα είναι γνωστή ως μελανογένεση). Η μελανίνη είναι ομάδα χρωστικών του δέρματος και των μαλλιών και συμμετέχει στη φωτοπροστασία αυτών. Στον άνθρωπο, υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι μελανίνης: η ευμελανίνη, η φαιομελανίνη και η νευρομελανίνη. Η φαιομελανίνη σχετίζεται με τα ανοιχτόχρωμα και κόκκινα μαλλιά, ενώ η ευμελανίνη με τα σκουρόχρωμα μαλλιά. Και οι δύο αυτές χρωστικές παράγονται στα μελανοκύτταρα, τα οποία βρίσκονται στη βασική στιβάδα της επιδερμίδας και πιο συγκεκριμένα στο βαθύτερο τμήμα της επιδερμίδας. Η νευρομελανίνη βρίσκεται στον εγκέφαλο και δε σχετίζεται άμεσα με το χρώμα των μαλλιών, οπότε για την ώρα θα παραμείνει έξω από τη συζήτησή μας.

Γιατί τα μαλλιά μας ασπρίζουν όσο μεγαλώνουμε;

Ας το πιάσουμε από την αρχή. Στο δέρμα μας υπάρχουν εκατομμύρια θύλακες τρίχας - φαντάσου τες σαν δομές που μοιάζουν με σωλήνες - στη βάση των οποίων αναπτύσσονται οι τρίχες. Ο θύλακας της τρίχας περνάει από τρεις διαδοχικές φάσεις: τη φάση ανάπτυξης (αναγενή φάση), τη φάση υποχώρησης (καταγενή φάση) και τη φάση ηρεμίας (τελογενή φάση). Στα αρχικά στάδια της φάσης ανάπτυξης, τα μελανοκύτταρα μέσα στον θύλακα της τρίχας πολλαπλασιάζονται, ενώ κατά τα τελικά στάδια της φάσης αυτής, ωριμάζουν και εν τέλει οδηγούνται στον κυτταρικό θάνατο (απόπτωση) στη φάση της υποχώρησης. Η χρώση των μαλλιών από τη μελανίνη λαμβάνει χώρα στη φάση ανάπτυξης και σταματά νωρίς κατά τη μετάβαση στη φάση υποχώρησης.

Τα γκρι και λευκά μαλλιά οφείλονται στην απώλεια παραγωγής και αποθήκευσης χρωστικής στις τρίχες. Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία είναι πολλαπλοί και ορισμένοι από αυτούς είναι οι εξής:

• Ο μειωμένος αριθμός μελανοκυττάρων. Ο αριθμός των μελανοκυττάρων στο θύλακα της τρίχας μειώνεται με την ηλικία, με τα γκρίζα μαλλιά να έχουν μικρό αριθμό μελανοκυττάρων και τα λευκά μαλλιά να μην έχουν καθόλου μελανοκύτταρα. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, ο αριθμός των μελανοκυττάρων στην ενήλικη ζωή μειώνεται κατά 10% - 20% ανά δεκαετία.
• Η απώλεια ή αδυναμία διαφοροποίησης των βλαστοκυττάρων σε μελανοκύτταρα,.
• Ο θάνατος (απόπτωση) των μελανοκυττάρων μέσα στο θύλακα της τρίχας.
• Βλάβες στη μετακίνηση των μελανοκυττάρων.
• Βλάβες στη φάση ανάπτυξης του θύλακα της τρίχας (όπως είδαμε παραπάνω, σε αυτή τη φάση παράγεται μελανίνη).
• Βλάβη ή απώλεια στον μηχανισμό παραγωγής χρωστικής.
• Φυσικά ο συνήθης ύποπτος - άγχος - φαίνεται να παίζει και εδώ τον ρόλο του. Σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature το 2020, φαίνεται πως το άγχος σχετίζεται με το γκριζάρισμα των μαλλιών. Περισσότερες πληροφορίες για τη σχέση του άγχους με το γκριζάρισμα / λεύκανση των μαλλιών μπορείς να βρεις στο Q&A του BeConscious εδώ. 

• Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί το οξειδωτικό στρες. Πλήθος ενδογενών και περιβαλλοντικών παραγόντων παράγουν δραστικές μορφές οξυγόνου και φαίνεται πως τα ενεργά στην παραγωγή μελανίνης μελανοκύτταρα έχουν μεγάλη ευαισθησία σε αυτές. Η ευαισθησία αυτή αυξάνεται με τη συσσώρευση μεταλλάξεων, γκριζαρίσματος των μαλλιών και με την ηλικία.

Πολύ ενδιαφέρον είναι ότι στην πραγματικότητα, οι τρίχες δε χάνουν το χρώμα τους, αν δε βάλεις το χεράκι σου φυσικά. Από τη στιγμή που μια τρίχα θα βγει από το θύλακα, το χρώμα της είναι καθορισμένο. Αυτό σημαίνει ότι οι μελαχρινές, ξανθές ή καστανές σου τρίχες δε θα χάσουν κάποια στιγμή το χρώμα τους και θα ασπρίσουν, αλλά ότι οι γκρίζες και λευκές τρίχες είναι νέες τρίχες με μειωμένη ή μηδενική παραγωγή και αποθήκευση μελανίνης, αντίστοιχα.

Αιτίες για πρόωρο γκριζάρισμα των μαλλιών

Ενώ ο μέσος όρος ηλικίας στην οποία τα μαλλιά αρχίζουν να γκριζάρουν είναι τα 35-40 έτη για τους Καυκάσιους, σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή η διαδικασία μπορεί να αρχίσει και σε μικρότερη ηλικία. Το γκριζάρισμα των μαλλιών θεωρείται πρόωρο όταν συμβαίνει πριν από την ηλικία των 20 ετών για τους Καυκάσιους και πριν από την ηλικία των 30 ετών για τους Αφροαμερικάνους.          

Το πρόωρο γκριζάρισμα των μαλλιών μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ορισμένοι από τους οποίους είναι:

• Κληρονομικότητα
• Στρες
• Ανεπάρκεια σε βιταμίνες, όπως βιταμίνη Β-6, Β-12, βιταμίνη D, Ε κ.ά.
• Διάφορες ασθένειες, όπως το αυτοάνοσο νόσημα της γυροειδούς αλωπεκίας 
• Κάπνισμα κ.ά.

Συνοψίζοντας, ο μηχανισμός γκριζαρίσματος των μαλλιών είναι πολυπαραγοντικός και μένει να διαλευκανθεί πλήρως. Αυτή η διαλεύκανση, σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο, δυνητικά θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη αποτελεσματικών θεραπειών κατά του γκριζαρίσματος των μαλλιών. 

Ως τότε, ας κρατήσουμε ότι τα γκρίζα μαλλιά είναι γοητεία.

Εις το επανιδείν.